Αυλαία, ασύστατοι! Αιμορραγούν ως και οι πέτρες, σ’ αυτόν τον άνυδρο καιρό! ΑΥΛΑΙΑ (Γ. Μπλάνας, Στασιωτικό 53o)

28/3/10

Πίτερ Ουστίνοφ

Ο Πίτερ Ουστίνοφ το 1986. © Allan Warren

Τον Σερ Πίτερ Αλεξάντερ Ουστίνοφ οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ταυτίσει με τον Ηρακλή Πουαρό, τον πανέξυπνο, πλην ιδιόμορφο, χαρακτήρα που έπλασε η Αγκάθα Κρίστι. Ωστόσο ο Ουστίνοφ, εκτός από ηθοποιός, υπήρξε συγγραφέας, σκηνοθέτης, σεναριογράφος, δημοσιογράφος, αφηγητής, παρουσιαστής και διπλωμάτης τουλάχιστον, έτσι ώστε δικαίως μπορούμε να τον χαρακτηρίσουμε ως έναν από τους πλέον χαρισματικούς ανθρώπους του 20ου αιώνα. Γεννήθηκε στις 16 Απριλίου 1921 στο Σουίς Κότατζ του Λονδίνου με καταγωγή από τη Ρωσία, Αιθιοπία και Γερμανία. Ο προπάππος του, από τον πατέρα του, ήταν Εβραίος πρόσφυγας από την Κρακοβία και αργότερα ως μέλος ελβετογερμανικής ιεραποστολής μετοίκησε στην Αιθιοπία όπου και παντρεύτηκε. Ο «ευγενής» πατέρας του, Γιόχαν φον Ουστίνοφ, είχε υπηρετήσει στη γερμανική αεροπορία κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και αργότερα τη δεκαετία του 1930 ως δημοσιογράφος ενός επίσης γερμανικού ειδησεογραφικού πρακτορείου. Περίπου δύο χρόνια μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία (1935) ο Γιόχαν άρχισε να δουλεύει για τη βρετανική στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών ΜΙ5, ενώ πήρε και τη βρετανική υπηκοότητα για να αποφύγει τις διώξεις. Ορισμένοι συγγραφείς ισχυρίζονται, μάλιστα, ότι ο πατέρας του Ουστίνοφ ήταν ο γνωστός πράκτορας με το κωδικό όνομα U35 ενώ ο ίδιος αναφέρει σε βιβλία του ότι στο σπίτι τους γίνονταν συναντήσεις Γερμανών και Βρετανών στρατιωτικών. Η μητέρα του Ναντέζντα Λεοντίενβα «Νάντια» Μπενουά ήταν ζωγράφος και χορογράφος ρώσικων μπαλέτων με καταγωγή από τη Ρωσία, Γαλλία και Ιταλία. Ο πατέρας της, Λεόν Μπενουά, υπήρξε αυτοκρατορικός αρχιτέκτονας και κάτοχος του πρώτου και περίφημου έργου του Λεονάρντο ντα Βίντσι με τίτλο «Madonna and child with flowers» που είναι γνωστό ως «Benois Madonna», ενώ ο θείος της Αλεξάντερ Μπενουά υπήρξε σκηνογράφος μπαλέτου και συνεργάτης του Στραβίνσκι. Η γαλλική καταγωγή οφείλεται στον προπάππο της, σεφ στο επάγγελμα, ο οποίος με την έκρηξη της Γαλλικής Επανάστασης, έφυγε από τη χώρα του για να γίνει σεφ του Τσάρου.

Εικόνες από ταινία «τόνωσης του ηθικού» την περίοδο του πολέμου. Εκτός από τον Ουστίνοφ, διακρίνονται ο Ντέιβιντ Νίβεν και ο Τρέβορ Χάουαρντ.

.
Ο Πίτερ Ουστίνοφ είχε δύσκολα παιδικά χρόνια λόγω της καταγωγής των γονέων του, ωστόσο φοίτησε σε ένα καλό σχολείο του Λονδίνου (Γουέστμονστερ) με προσαρμοσμένο στη γλώσσα όνομα (Πίτερ Όστιν) αν και εναντιωνόταν σε διάφορες συμβουλές σχετικές με την τροποποίησή του, όπως για παράδειγμα να καταργήσει το «φον» και να διατηρήσει το «Ουστίνοφ». Έχοντας λάβει μαθήματα υποκριτικής τέχνης έκανε το ντεμπούτο το 1938 στο «Πλέιερς Θίατερ» που έχει παράδοση ως μιούζικ χολ. Αργότερα έγραψε ότι «δεν ήμουν από τα παιδιά που νιώθουν ακαταμάχητη έλξη για το δράμα. Ήταν ένας δρόμος διαφυγής από τη θλιβερή φυλή αρουραίων του σχολείου». Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου υπηρέτησε στον βρετανικό στρατό, ως απλός στρατιώτης και ως αγγελιοφόρος, οδηγός, υπηρέτης και φρουρός (δηλαδή ως batman) του Ντέιβιντ Νίβεν. Την ίδια περίοδο εμφανίσθηκε σε ταινίες προπαγάνδας όπως «One of Our Aircraft is Missing» (1942) ενώ μετά τη λήξη του πολέμου άρχισε να γράφει. Η πρώτη μεγάλη επιτυχία ήρθε με την «Αγάπη των τεσσάρων συνταγματαρχών» (1951), ένα θεατρικό δύο πράξεων, όπου τέσσερεις συνταγματάρχες καταγόμενοι από τις αντίστοιχες υπερδυνάμεις (ΕΣΣΔ, Γαλλία, ΗΠΑ και Αγγλία) έχουν φθάσει σε αδιέξοδες διαπραγματεύσεις. Τότε ένας άντρας τους μαγεύει και τους πείθει να τον ακολουθήσουν σε ένα κοντινό κάστρο που βρίσκεται η Ωραία Κοιμωμένη. Όταν την αντίκρισαν, και έχοντας την ψευδαίσθηση ότι θα την ξυπνήσουν, άρχισε ο καθένας να την εξιδανικεύει σύμφωνα με τις καταβολές του και τις παραδόσεις του. Κανείς όμως δεν κατάφερε να την αφυπνίσει κι έτσι ο Σοβιετικός και ο Άγγλος έφυγαν ενώ ο Αμερικανός και ο Γάλλος αποφάσισαν να περιμένουν εκεί έναν αιώνα ακόμη ώστε να έχουν μια δεύτερη ευκαιρία (σημ: κάτι θυμίζει αυτό). Την ίδια χρονιά ενσάρκωσε τον Νέρωνα στην υπερπαραγωγή «Κβο Βάντις». Το φιλμ στο οποίο πρωταγωνιστούσαν επίσης ο Ρόμπερτ Τέιλορ και η Ντέμπορα Κερ ήταν υποψήφιο για οκτώ Όσκαρ αλλά δεν απέσπασε ούτε ένα. Ο Πίτερ Ουστίνοφ, ωστόσο, τιμήθηκε με τη Χρυσή Σφαίρα ανδρικού ρόλου.
.
Στο ρόλο του Ζιλ στο φιλμ «Δεν υπάρχουν άγγελοι»
.

Τέσσερα χρόνια αργότερα (1955) συμπρωταγωνίστησε με τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και τον Άλντο Ρέι στη χριστουγεννιάτικη κωμωδία «Δεν υπάρχουν άγγελοι» παίζοντας το ρόλο ενός από τους τρεις δραπέτες οι οποίοι τελικά επέλεξαν να γυρίσουν πίσω στη… γαλήνη της φυλακής μια και δεν άντεξαν τον έξω κόσμο! Η καριέρα του συνεχίστηκε με επιτυχίες όπως το «Ρομανόφ και Ιουλιέτα» (1956) θεατρικό έργο ιδιαίτερα χλευαστικό για τον Ψυχρό Πόλεμο που εκτυλίσσεται στην μυθική ευρωπαϊκή χώρα Κονκορντία. Τη χώρα φλερτάρουν τόσο οι Αμερικανοί όσο και οι Σοβιετικοί, ωστόσο τα παιδιά των εκεί διπλωματών τους, ερωτεύονται και οι οικογένειες γίνονται … Καπουλέτοι και Μοντέγοι.

.

Στον Σπάρτακο. Britannica

Το 1960 εμφανίζεται στην ταινία «Σπάρτακος» στο ρόλο του Γναίου Λέντουλου Βατιάτου που είχε τη σχολή μονομάχων στην Καμπανία όπου σύμφωνα με μια εκδοχή οδηγήθηκε ο Σπάρτακος μετά τη σύλληψή του ως λιποτάκτης από το ρωμαϊκό στρατό. Τότε ο Ουστίνοφ τιμήθηκε με το Όσκαρ δεύτερου ανδρικού ρόλου. Ακολουθούν πολλοί ρόλοι μεταξύ των οποίων εκείνος του Κάπτεν Βέρε στο «Μπίλι Μπαντ» (1962) και ενός ηλικιωμένου διασωθέντα από καταστροφή στο «Λόγκανς Ραν» (1976), αλλά και φωνητικά στην Ντίσνεϊ με γνωστότερο έργο τον «Ρομπέν» (1973). Όμως η συμμετοχή του στο «Τοπ Καπί», στο ρόλο του Άρθρουρ που έχοντας αναλάβει να παραδώσει να αυτοκίνητο στην Κωνσταντινούπολη μπλέκει άθελά του στην κλοπή, του χαρίζει δεύτερο Όσκαρ στην ίδια κατηγορία (β΄ ανδρικού ρόλου). Επίσης από το 1944 μέχρι το 1984 σκηνοθέτησε αρκετές ταινίες αλλά και όπερες με κορυφαίες τις κωμικές «Τζιάνι Σκίκι» του Πουτσίνι και «Ισπανική ώρα του Ραβέλ» αλλά και τον «Μαγικό Αυλό» του Μότσαρτ.
.

Ηρακλής Πουαρό-Πίτερ Ουστίνωφ

.

Παρ΄ όλα αυτά ο ρόλος εκείνος για τον οποίο θαρρείς ότι είχε κοπεί και ραφτεί στα μέτρα του ήταν η ενσάρκωση του Ηρακλή Πουαρό στο φιλμ «Έγκλημα στο Νείλο» οπότε θεωρούμε ότι ο χαρακτήρας της Αγκάθα Κρίστι αναδείχθηκε ίσως και καλύτερα από τα βιβλία. Ο Ουστίνοφ, στο ρόλο του «αστείου» Βέλγου ιδιωτικού ντεντέκτιβ, κλήθηκε να λύσει μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση αναζητώντας τον πλέον μυστηριώδη δολοφόνο στην καριέρα του. Το φιλμ προτάθηκε για τα βραβεία Όσκαρ, της βρετανικής ακαδημίας κινηματογράφου (BAFTA), Έντγκαρ Άλαν Πόε, Ίβινινγκ Στάνταρντ Φιλμ όπως για τη Χρυσή Σφαίρα και το Νάσιοναλ Μπορντ οφ Ριβιού, αποσπώντας αρκετά από αυτά κα ειδικότερα ο Ουστίνοφ παρέλαβε το Ίβινινγκ Στάνταρντ Φιλμ στην κατηγορία πρώτου ανδρικού ρόλου. Αν και οι παραγωγοί δεν κατάφεραν να ξεπεράσουν σε αριθμό εισιτήριων το «Έγκλημα στο Όριαν Eξπρές» την άλλη μεγάλη επιτυχία που βασιζόταν σε βιβλίο της Κρίστι που προτάθηκε, το φιλμ έκοψε 17 εκατομμύρια εισιτήρια με αποτέλεσμα να ακολουθήσουν και άλλα όπως «Κακό κάτω από τον ήλιο» (1982), «Ραντεβού με τον θάνατο» (1988), «Δεκατρείς σε δείπνο (1985), «Η αφροσύνη του νεκρού» (1986), «Τραγωδία σε Τρεις πράξεις» (1986). Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι στο καστ του «Όριαν Εξπρές» που επέβαινε ως Πουαρό ο Άλμπερτ Φίνεϊ, περιλαμβάνονταν μεγάλα ονόματα του κινηματογράφου όπως οι: Ίνγκριτ Μπέργκμαν, Λορίν Μπακόλ, Σον Κόνερι, Μισέλ Γιορκ, Βανέσα Ρεντγκρέιβ, Ζακλίν Μπισέ, Άντονι Πέρκινς κ.ά., αλλά και ένας Έλληνας, ο Τζορτζ Κουλούρης, στο ρόλο του γιατρού Κωνσταντίνου. Όπως γίνεται αντιληπτό με ένα τέτοιο καστ η επιτυχία ήταν μοιρασμένη σε πολλούς ηθοποιούς ενώ στο «Έγκλημα στο Νείλο» αναντίρρητα ο Ηρακλής Πουαρό-Πίτερ Ουστίνοφ είχε τη μερίδα του λέοντος.


Συνομιλώντας με τον Κέρμιτ, ως γκεστ σταρ στο Μάπετ Σόου (1976)

Ο Πίτερ Ουστίνοφ εκτός από την υποκριτική, σκηνοθετική και συγγραφική του δραστηριότητα ανέπτυξε και μεγάλη κοινωνικοπολιτική δράση και μάλιστα σε διεθνές επίπεδο. Χρήσιμο εργαλείο υπήρξε η γλωσσομάθειά του καθώς το πολυπολιτισμικό και πολυεθνοτικό προφίλ των προγόνων του, του έδωσαν την ευκαιρία να μάθει άριστα την αγγλική, γαλλική, ισπανική, ιταλική, γερμανική και ρωσική γλώσσα, συμπεριλαμβανομένων και των διαλέκτων, ενώ γνώριζε λίγο την ελληνική και τουρκική. Μόνιμος κάτοικος από το 1960 της Ελβετίας και πολίτης της χώρας αυτής, για να αποφεύγει την υψηλή φορολόγηση των υψηλών εισοδημάτων που επιβλήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο, πολύ σύντομα έγινε Πρέσβης Καλής Θέλησης της UNICEF (1969). Θέση που διατήρησε μέχρι το θάνατό του και από την οποία του δόθηκε η ευκαιρία να προσφέρει στα «Παιδιά του Κατώτερου Θεού». Ταυτόχρονα από το 1991 προέδρευε της ΜΚΟ «World Federalist Movement» με το όνειρο μιας μόνο χώρας σε όλη τη Γη, θέση την οποία κατείχε επίσης μέχρι το θάνατό του.



O Ουστίνοφ με παιδιά στην Καμπότζη. Φωτό: Charton


Στο πλαίσιο αυτών των δραστηριοτήτων είχε την ατυχία να γίνει μάρτυρας της δολοφονίας της Ίντιρα Γκάντι. Πράγματι την ημέρα που δολοφονήθηκε, από δύο σωματοφύλακές της, η Ινδή Πρωθυπουργός (31/10/1984) είχε ραντεβού μαζί του σε συνέντευξη που θα ενσωματωνόταν σε ντοκιμαντέρ της ιρλανδικής τηλεόρασης. Επίσης είναι γνωστό πως ο Ουστίνοφ υποστήριζε την κινεζική κυβέρνηση, χωρίς να χάνει ευκαιρία να το δημοσιοποιήσει όπως σε μια ομιλία του στο Πανεπιστήμιο Ντάρχαμ (2000), που υποστήριξε πως «οι άνθρωποι διαμαρτύρονται επειδή η κινεζική κυβέρνηση δεν σέβεται περισσότερο τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αλλά με έναν πληθυσμό τέτοιου μεγέθους είναι πολύ δύσκολο να έχουν την ίδια στάση για τα ανθρώπινα δικαιώματα». Ο Ουστίνοφ δεν παρέλειψε να τοποθετηθεί και για τον πόλεμο του Ιράκ (2003) παρομοιάζοντας σε συνέντευξή του τον Τζορτζ Μπους με τον Νέρωνα!


Την εποχή που ήταν πρύτανης στο Πανεπιστήμιο Ντάρχαμ.

.
Το γεγονός ότι είχε αλλάξει την υπηκοότητά του δεν στάθηκε εμπόδιο στο να λάβει τον τίτλο του ιππότη (Sir) ούτε να διορισθεί πρύτανης του Πανεπιστήμιου Ντάρχαμ, του οποίου το μεταπτυχιακό κολλέγιο αργότερα πήρε το όνομά του (Κολλέγιο Ουστίνοφ). Διετέλεσε επίσης επικεφαλής των πρυτάνεων του σκοτσέζικου Πανεπιστήμιου Ντάντι, διαδραματίζοντας μάλλον το ρόλο του εξισορροπιστή με τους φοιτητές τη δεκαετία του 1970. Οι φοιτητές του σπουδαίου αυτού Πανεπιστήμιου που αποτελεί το πρώτο κέντρο της UNESCO στο Ηνωμένο Βασίλειο, μέχρι σήμερα διαφοροποιούνται πολιτικά από εκείνους άλλων Πανεπιστημίων με αποτέλεσμα ο Σύλλογός τους να μην μετέχει στην Εθνική ένωση Φοιτητών αλλά στον Συνασπισμό Φοιτητών Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Ο Ουστίνοφ ήταν και επίσημος διδάκτωρ του πανεπιστημίου Vrije, ενώ το όνομά του πήραν, ακόμη, η Διεθνής Ακαδημία Τηλεοπτικών Τεχνών και ένα Βραβείο που δίνεται κάθε χρόνο σε νέους σεναριογράφους τηλεοπτικών σειρών

Ο Ουστίνοφ διαβάζοντας Ουστίνοφ, Audiobook
..
Ο Πίτερ Ουστίνοφ πέθανε στις 28 Μαρτίου 2004 από καρδιακή ανεπάρκεια στο σπίτι του στην Ελβετία προφανώς με την ελπίδα όχι μόνο να μην χορταριάσει το μνήμα του, που άλλωστε ήθελε να χαράξουν και σχετική φράση σε αυτό, αλλά κυρίως την ελπίδα να συναντηθεί με τον εαυτό του. Κι αυτό επειδή στην αυτοβιογραφία του με τίτλο «Αγαπητέ μου» (1977) είχε γράψει για το alter ego του: «Έχουμε περάσει πολλά μαζί, αγαπητέ μου, και όμως ξαφνικά νομίζω ότι δεν γνωρίζουμε ο ένας τον άλλο σε όλα».
.
Πηγές
-Peter Ustinov, Wikipedia
-Peter Ustinov, THE LOVE OF FOUR COLONELS
-Το τελευταίο αντίο στον Πήτερ Ουστίνοφ. Ήταν όλα τους παιδιά του! Unicef
-Benois Madonna, Leonardo da Vinci
-Άλμπερτ Φίνεϊ, iShow, ο κόσμος της Showbiz
-Murder on the Orient Express (1974), IMDd, The Internet Movie Data Base
-Death on the Nile (1978 film), Wikipedia
-Hercule Poirot, Wikipedia
-University of Dundee, Wikipedia